Birçok ülkede belediyeler ve uygulayıcılar (müteahhitler – yükleniciler) artan çevre bilinci sonucunda kazılı teknolojilerden kazısız teknolojilere geçmeye başlamışlardır. Avrupa Birliği’ne üye ülkelerde çevre koruma yaptırımları ağırdır ve altyapı hizmetlerinin rehabilitasyonu söz konusu olduğunda çevreci olan kazısız rehabilitasyon tekniklerinin uygulanma yoğunluğu günden güne artmaktadır. Avrupa Birliği, altyapı hizmetlerinin uzun süreli güvenilirliğini sağlamak amaçlı önemli miktarlarda teşvikler de vermektedir. Üyelik sürecinde olan Türkiye’de de bu gelişmeler yakın şekilde takip edilmekte olup ve çevreyi güvence altına alacak olan kazısız rehabilitasyon teknolojisine ilgi artmaktadır.
Ülkemizde Altyapı ve Kazısız Teknolojiler Derneği (AKATED), kuruluşundan itibaren şehirlerimizdeki günlük hayatın bir parçası olan altyapı inşaatlarının iyileştirilmesi ve koşullarının modern dünyanın gereklerine ulaştırılması hususunda sosyal ve bilimsel çalışmalarına devam etmektedir.
AKATED, insanlarımızın daha konforlu bir şehir hayatına kavuşması için çalışmalarını aralıksız sürdürmekte ve bu çalışmalarını üniversiteler, kamu kurumları ve özel sektör nezdinde anlatmaktadır. Bu çalışmaların ülke insanımız tarafından da öğrenilmesi, vatandaşlarımızın duyarlığını artıracaktır:
17 Ağustos 2010 tarihinde uluslararası bir etkinlik olarak düzenlemiş olduğu “Depremin Altyapılara Etkileri, Altyapıların Yönetimi ve Kazısız Teknolojiler Çalıştayı” hem ülkemizden hem de yurtdışından büyük ilgi görmüştür.
AKATEDin 2010 yılı içinde ülkemizi temsilen ISTTye (Uluslararası Kazısız Teknoloji Cemiyeti) üye olması ve Singapurdaki “28. Uluslararası Kazısız Teknoloji Konferans ve Fuarı”ndaki çalışmaları, Türkiyenin bu alanda itibarını artırmakta ve vizyonunu geliştirmektedir.
Marmara Belediyeler Birliği ile imzalanan İşbirliği Anlaşması ile AKATED, belediyelerin en yoğun uğraş alanlarından biri olan altyapılar hususunda dünyadaki ve ülkemizdeki en güncel gelişmeler ile yenilikler hakkında üye belediyelerini bilgilendirmekte ve eğitim olanağı sağlamakta. Marmara Belediyeler Birliği Başkanı Sn. Recep Altepe ile AKATED Başkanı Sn. Yasin Torun tarafından imzalanan İşbirliği Anlaşmasını müteakip, Sn. Recep Altepeye AKATED Onursal Üyeliği ünvanı verildi.
2-5 Mayıs 2011 tarihlerinde Almanya-Berlinde gerçekleşecek “29. Uluslararası Kazısız Teknoloji Konferans ve Fuarı”nda AKATED üyeleri tarafından hazırlanmış bildiriler sunulacak ve fuar bünyesinde müstakil bir AKATED standı yer alacaktır.
Peki, nedir kazısız teknoloji; nasıl uygulanır?
AB üyesi yeni katılımcı ülkelerin altyapı yatırımları için ayrılan Avrupa fonlarının %15i yeni boru hattı inşası, %10u ise eski boru hatlarının onarımı ve rehabilitasyonu içindir. Rehabilitasyon için toplamda ayrılan para 500 milyon Euro/yıl olup, Türkiye için 23 milyon Euro/yıl üstü değer öngörülmüştür.
Başlangıçta kazısız teknoloji, kazılı teknolojilere göre pahalı iken bugün sistem geliştirildiği için maliyet avantajı da doğmuştur. Kazısız teknolojiler gömülmüş her türlü yeraltı yapılarında (su, kanalizasyon, gaz ve telekomünikasyon) kullanılabilir. Açık kazı ile rehabilitasyonda problemin oluştuğu hat boyunca kazı yapılarak hattın yenilenmesi söz konusudur. Kuzey Amerika Kazısız Teknoloji Cemiyetinin (NASTT) tarifine göre, “Kazısız teknoloji, yeraltı hatlarının döşenmesi, değiştirilmesi, incelenmesi, yerlerinin tespit edilmesi ve kaçakların belirlenmesi eylemlerinin toprak yüzeyinden en az kazı yapılarak gerçekleştirilmesidir”. Kazısız rehabilitasyon olarak birçok teknik geliştirilmiş olup günümüzde uygulanmaktadır ve sürekli gelişmektedir.
Başlıca Kazısız Teknoloji teknikleri;
– Görüntüleme ve inceleme (CCTV, SSET, radyografi, termografi, akustik emiyon, magnetik teknik, ultra ses, titreşim, kızılötesi, mikrodalga, vb.),
– Temizlik,
– Kaymalı astarlama, yerinde kürleme ile astarlama – CIPP,
– Deforme baskı boru ile astarlama,
– Parça astarlama,
– Isı ile şekil alan sıkı geçmeli boru astarlama (katla & şekil ver),
– Kimyasal harç ile sıvama teknikleri,
– Boru patlatma tekniği,
– Kaplama uygulamaları (beton harç ile),
– Robotik rehabilitasyon (mikrotünelleme) başlıca alternatiflerdir.
İSKİ, İstanbulda KT kültürü oluşturulmuştur. Bu kültürü profesyonelce yürütebilmek için gerekli gelişmeler takip edilmelidir. Ayrıca İstanbul da açık kazı ile gelen sosyal maliyetinin faturası çok ağırdır ve bu maliyet KT ile minimuma indirilecektir. Diğer büyük şehirlerde de sosyal maliyet unsuru önemli paydaştır. Eskiyen ve rehabilitasyon gerektiren kanalizasyon hatları iki ayrı teknikle (kazılı ve/veya kazısız) onarılmaktadır. İstanbul da en çok tercih edilen kazısız rehabilitasyon yöntemi kürlemeli içten astarlamadır (reçineli polyester keçe ile yerinde kürleme ile astarlama ve PVC katla – şekil ver astarlama). Bu yöntem boru patlatma ve yönlendirilebilir yatay delgi ile takip edilir. Bu üç yöntemin oranları 2006 yılında sırası ile %65, %18 ve %17 iken 2007 yılında %60, %16 ve %24 mertebesinde olmuştur.
Toplumsal Etkiler
Klasik rehabilitasyonun (açık kazı) uygulama maliyetinin yanında, toplumu ve gündelik hayatı etkileyen sosyal maliyeti de mevcuttur. Sosyal maliyeti oluşturan unsurlar gündelik yaşamı da olumsuz etkilemektedir. Örnek olarak;
Yolların trafiğe kapatılması ve bu nedenle araçların farklı güzergâhı takip etmesi, bu güzergâhtaki yolların trafik yoğunluğu nedeni ile bozulması ve asfalt yenileme gereksinimi,
Kısmi-tam kazı nedenli yol kapanması ile meydana gelen maliyet unsurları,
Kazılı rehabilitasyon sırasında atık suyun toprağa ve çevredeki başka unsurlara karışması, yaya geçişinin engellenmesi ve ticari hayatı etkilemesi de sosyal maliyeti oluşturmaktadır.
Ekonomik Etkiler
İngiltere için verilerine göre kazı maliyeti en az 10 katı kadar çevre maliyeti çıkarır. Bu sonuç kazısız teknolojinin önemini ve mali portresini anlatmaya yeterlidir. En küçük boyutta bile olsa ortalama bir kazı maliyeti 1.500 TL dir (İngiltere). Kazı nedeni ile trafiğin aksamasının da bir maliyeti vardır. İngiliz İnşaat Mühendisleri Enstitüsü bir caddede kazı nedeniyle trafiğin aksamasının ortaya çıkardığı maliyeti yaklaşık 10.000 TL olarak vermiştir. Bu ve diğer nedenlerden (gürültü ve toz gibi) dolayı kazı ancak çok gerekli ise yapılmalıdır.
Kazılı teknolojilerin topluma verdiği toplam göreceli rahatsızlık dereceleri (Fransa);
Ses – gürültü: %98,
Toz ve kirlilik: %58,
Ulaşımda gecikme: %55,
Eve endişeli girme: %50 dir.
Bu oranlar kazısız teknolojide büyük ölçüde azalmıştır (10 kez). Kazısız teknolojilerin para ile ölçülemeyen duyusal etkileri (olumlu anlamda) vardır.
